مراحل اساسی چرم دوزی
چرم دوزی با دست
چرم دوزی یکی از انواع هنرهای دستی آمیخته با ذوق و سلیقه می‌باشد که ماده اصلی آن چرم است. پس از دباغی پوست اولیه، چرم فرآوری شده و قابل استفاده توسط ابزارهای مخصوص به محصول مورد نیاز تبدیل می‌شود. هنرچرم دوزی با دست بسیار متفاوت با فرایند تولید صنعتی می‌باشد که در آن نیروی انسانی جایگزین چرخ هاست. صنایع دستی چرمی به دلیل تطبیق پذیری با علایق و خواسته‌های مردم بسیار محبوب هستند. شما می توانید برای هر مناسبت از تولید محصولات چرمی استفاده کنید و همچنان به هر سبک و سیاقی که می‌خواهید طراحی کنید. صنایع دستی ریشه در صنایع دستی روستایی، تمدنهای باستانی و بسیاری از صنایع دستی خاص که قرنهاست به کار گرفته می‌شوند. بسیاری از صنایع دستی از مواد طبیعی و حتی کاملاً بومی استفاده می‌کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است مواد مدرن، غیر سنتی و حتی مواد صنعتی را ترجیح دهند. کالاهای تولیدی و تولید انبوه جزء کالاهای صنایع دستی نیستند.
تاریخچه چرم دوزی با دست
صنایع دستی هر کشور یکی از شناسه های مهم در معرفی هویت، فرهنگ، تارخ و تمدن آن می باشد. با توجه به جایگاه ایران در صنایع دستی جهان، می توان از این جایگاه در جهت معرفی هر چه بیشتر فرهنگ و تمدن ایرانی در جهان استفاده نمود. ایران از تنوع و تعدد فراوان در صنایع دستی برخوردار است. چرم دوزی یا سراجی یکی از انواع صنایع دستی ایران است که از دیرباز در مناطق مختلف کشور رونق داشته و تامین کننده نیازهای مختلف مردم بوده است. امروزه در صنعتگر پس از دباغی پوست به ساخت انواع کیف های چرم مردانه و زنانه ، کمربند چرم ، کفش های چرم، و … می پردازد. در این هنر چرم ماده اصلی برای تولید محصولات است که از مهمترین برندهای محصولات چرم ایرانی می توان به چرم مشهد اشاره کرد.
ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمی ترین تولید کنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان دهنده این است که ایرانیان ازحدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد بود که از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند. وجود واژه هایی مانند ادیم، کیمخت، ساغری، تیماج، سختیان در زبان پارسی قبل از اسلام و همچنین وجود واژه هایی مرتبط با وسایل و ابزارهای چرمی مانند سختک، کمربند، انگشتیان، مشک و … در متون پهلوی نشان دهنده استفاده گسترده از چرم در ایران پیش از اسلام است.
انواع چرم براساس کاربرد
1- چرم سنگین
چرم سنگین، محبوب ترین و پر کاربرد ترین چرم موجود در بازار می باشد که از پوست حیواناتی نظیر گاو، گوساله، گاومیش، شتر و … ساخته می شود. این محصول زیباترین و حالت پذیر ترین نوع چرم می باشد که در مقایسه با سایر چرم ها مقاومت و دوام بیشتری نیز دارد. استحکام و مقاومت بالای چرم سنگین موجب شده است تا از آن برای تولید زیره و رویه کفش، تسمه ماشین آلات صنعتی، کفش های ایمنی و پوتین ها، زین اسب و … استفاده شود.
2- چرم نیمه سنگین
چرم نیمه سنگین که یک نوع چرم لوکس و زینتی محسوب می شود، بسیار نادر بوده و به همین دلیل قیمت بالایی نیز دارد. از همین رو این نوع چرم کمترین کاربرد را در صنعت دارد. در حالت کلی چرم نیمه سنگین از پوست حیواناتی همانند کروکودیل، تمساح، سوسمار و شتر مرغ به تولید می رسد و از آن برای تولید محصولات زینتی و اکسسوری های لاکچری استفاده می شود.
3- چرم سبک
چرم سبک آخرین نوع از چرم های موجود در این دسته می باشد که از دباغی پوست حیواناتی مانند بز، گوسفند، بره و بزغاله به تولید می رسد. در حالت کلی چرم سبک یک نوع چرم نرم و منعطف بوده و بیشتر از آن برای تولید محصولات ظریف همانند آموزش دوخت کلاه چرم، آموزش دوخت کیف زنانه چرم با دست، کت و دامن استفاده می شود. البته باید توجه داشت که در مواردی نیز از آن برای دوخت نیم بوت زنانه چرم و دوخت صندل چرم نیز استفاده می شود.
مراحل اساسی چرم دوزی
1-طراحی الگو
برای شروع کار در یادگیری چرم دوزی ابتدا لازم است الگوی مورد نظر خود را تهیه کنید. می‌توان این کار را روی صفحات شطرنجی انجام دادکه هم کار را آسان‌تر می‌کند و هم باعث اندازه گیری دقیق و تمیز الگو می‌شود.
بعد از طراحی الگو، کاغذ مورد نظر خود را در جای مطمئنی قرار دهید یا بچسبانید که عمر بیشتری داشته باشد و آن را همیشه در اختیار داشته باشید. در ایده‌های طراحی خود میتوانید از انواع کتاب‌ها، مجلات و سایت‌های اینترنتی مانند پینترست استفاده کنید.
2- انتخاب چرم
وقتی الگوی موردنظر برای چرم دوزی را انتخاب کردید، نوبت به انتخاب چرم می‌رسد. چرم‌ها در رنگ‌ها و طرح‌های متنوع در دسترس‌اند. میتوانید بسته به سلیقه و صلاحدید خود، با توجه به وسیله‌ای که می‌خواهید درست کنید، از میانشان انتخاب کنید.
چرم نسبتا گران است. توصیه می‌کنیم برای انتخاب از میان انواع مدل‌ها و رنگ‌ها خوب وقت بگذارید و انتخابی هوشمندانه داشته باشید. برای خرید چرم ترجیحا بهتر است حضوری به فروشگاه چرم‌فروشی مراجعه کنید. این‌طور میتوانید از نزدیک و به‌دقت رنگ و طرح انواع مدل‌های چرم‌ها را بررسی کنید.
چرم‌ها را معمولا بر اساس وزن می‌فروشند. هرچه وزن چرم کمتر باشد، ضخامت کمتری هم خواهد داشت. در فهرست زیر میتوانید وزن مناسب برای درست‌کردن انواع وسایل چرمی مشاهده کنید:
- ۲ تا ۳ اونس برای کیف پول چرمی (هر اونس تقریبا معادل با ۲۸ گرم است)؛
- ۴ تا ۵ اونس برای کیف چرمی؛
- ۸ اونس به بالا برای چیزهایی مثل کمربند که ضخامت بیشتری دارند.
بهتر است از خریداری چرم‌های خیلی ظریف برای درست‌کردن چیزهایی مثل کیف پول خودداری کنید، چون به‌سرعت فرسوده خواهند شد و شکل‌وشمایل اصلی‌شان را از دست می‌دهند.
3- برش چرم
حال زمان آن رسیده است که الگوی چرم دوزی طراحی شده خود را ببرید. این مرحله یکی از مراحل اساسی در یادگیری چرم دوزی است زیرا که برش تمیز و مرتب موجب بالارفتن کیفیت چرم مورد نظر خواهد شد. بهتر است برای این کار زمان بیشتری قرار دهید و با دقت زیادی برش را انجام دهید.
الگوی مورد نظر روی کاغذ را با خودکار مخصوص چرم روی آن طراحی کنید و بعد به وسیله تیغ یا هر ابزار تیز دیگری چرم را از روی آن برش دهید. از آنجا که این مرحله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بهتر است تمرین بیشتری در این زمینه داشته باشید تا در برش زدن ماهر شوید. بعد از درست کردن محصول مورد نظر کیفیت برش خود را میتوانید از کناره‌های آن بسنجید.
4- دوخت چرم
حساس‌ترین و احتمالا دشوارترین مرحله در بحث آموزش چرم دوزی با دست شیوه دوختن کناره‌های چرم روی یکدیگر است. برای این منظور از تکنیکی استفاده می‌شود به‌نام «دوخت بخیه» (saddle-stitching) که کمی مهارت می‌خواهد. اگر آشنایی قبلی با آن نداشته باشید، بهتر است پیش از شروع به انجام این کار چند ویدئوی آموزشی راجع به چگونگی انجام آن ببینید.
روش کار به این صورت است که ابتدا با استفاده از شابلون یا هر وسیله دیگری که تهیه کرده‌اید نقاطی را که روی چرم باید سوراخ شوند مشخص می‌کنید (نقاطی که با فواصل مساوی از یکدیگر قرار می‌گیرند). سپس با استفاده از دو ابزار سنبه و مشته (یا چکش) شروع به سوراخ‌کردن این نقاط می‌کنید. کناره‌ها را روی یکدیگر قرار دهید. ترجیحا بهتر است بین دو لایه چسب بزنید تا هنگام دوخت‌و دوز مشکلی از بابت تکان‌خوردن آنها وجود نداشته باشد. سپس سوزن را نخ کنید و کار دوخت‌ودوز را آغاز کنید.
5- پرداخت و رنگ زدن کناره های چرم
پرداخت و رنگ‌زدن مرحله آخر در بحث آموزش چرم دوزی است. راهکارهای مختلفی برای این منظور در دسترس دارید. بسته به سلیقه و صلاحدید خود میتوانید از هریک که مایل باشید استفاده کنید. در ادامه مراحل پیاده‌سازی یکی از این راهکارها را شرح خواهیم داد:
- سنبه اریب‌زن چرم را بردارید و آن را صاف و مستقیم روی کناره‌ها بکشید؛
- کاغذ سنباده نه‌چندان زبری را بردارید و با فشار اندک آن را روی کناره‌ها بکشید؛
- رنگی دقیقا هم‌رنگ با چرمی که برای کار انتخاب کرده‌اید تهیه کنید، پارچه‌ای از جنس برزنت یا پشم را در آن فروکنید و آن را روی کناره‌ها بکشید تا کاملا با چرم هم‌رنگ شوند (اجباری برای رنگ‌کردن کناره‌ها نیست و اگر شکل فعلی آنها را ترجیح می‌دهید، میتوانید از انجام این کار صرف‌نظر کنید)؛
- پس از آن نوبت به پرداخت و جلادادن کناره‌ها می‌رسد. برای انجام این کار کافی است اندکی کناره‌ها را با آب نم‌دار کنید و سپس، پارچه‌ای برزنتی روی آنها بکشید تا تیره‌تر و براق‌تر شوند؛
- در پایان، هم پارچه برزنتی دیگری را آغشته به موم کنید و روی کناره‌ها بکشید.
اگر مایل باشید، هنگام رنگ‌زدن کناره‌های چرم، میتوانید از زمینه‌های رنگ تیره‌تر یا روشن‌تر نسبت به رنگ چرم اصلی استفاده کنید که اگر با سلیقه انتخاب شوند، ظاهر خوشایند و زیبایی به محصول نهایی خواهند داد.
در انتها شما می توانید لیست کاملی از دوره های آموزشی چرم دوزی با دست و با چرخ را مشاهده کنید که شامل آموزش انواع کیف های چرم زنانه، مردانه، اداری، و آموزش کلاه چرم، دستکش چرم و آموزش نیم بوت چرم زنانه می باشد و به کسب درآمد واقعی برسید.
منبع:
منبع 1
منبع 2
منبع 3